Vehbi Koç Kimdir?

Ahmet Vehbi Koç Kimdir? 20 Temmuz 1901 yılında Ankara’da doğan günümüzdeki Koç holdingin kurucusu Türk sanayici ve iş insanı olarak hafızalara kazınmıştır.

Doğumu ve ailesi

Vehbi Koç, 1901 yılında Ankara’da o zaman ismi Çoraklık olan Keçiören’in Gazino semtindeki bağ evinde doğdu. Babası Koçzade Hacı Mustafa Efendi (1874-1928), annesi Kütükçüzade Hacı Rıfat Efendi’nin kızı Fatma Hanım (?-1963) idi. Baba tarafından üç, anne tarafından Hacı Bayram-ı Veli sülalesine dayanan altı asırlık bir aileden geliyordu.
Ankara İdadisi’nde okudu. 1917 yılında iş hayatına atıldı. Doğduğu günü hiç bilmedi. Annesi “üzüme alaca düştüğü günlerde” deyince, sonradan çocuklarıyla birlikte 20 Temmuz’u doğum günü kabul etti. 1928 yılında teyzesinin kızı Sadberk hanımla evlenmiştir.

Öğrenim hayatı

10 yaşında mahalle mektebine başladı. Hacı Bayram Camii’nin yanındaki “Topal Hoca’nın Mektebi”nde ilk dersini aldı. Mahalle Mektebi’nden sonra yine Hacı Bayram Camii’nin yanında kiralık bir evde ders görülen ilkokula başladı. Bu okulu birincilikle bitirdi. Daha sonra, bugün Tıp Fakültesi (İhtisas Hastanesi)’nin bulunduğu yerde olan “Taş Mektep” denilen Ankara İdadi’sine (lise) gitti. Ancak idadi hayatı uzun sürmedi.

Ticaret hayatı

Vehbi Koç çalışma hayatına, 1917 yılında babasının onun için açtığı küçük bakkal dükkanında ayakkabı lastiği, şeker, kaşar peyniri, zeytin, makarna gibi mallar satarak başladı. Koçzade Ahmet Vehbi adlı ilk firma Ankara Ticaret Odasına 1926 yılında tescil edilmiştir. Ticaret ile uğraşırken, 1928 yılında Ford Motor Company ve Standard Oil (şu anda Mobil)’in yerel temsilcisi oldu. Ankara başkent olunca, ortaya çıkan yapılaşma ihtiyacını görerek, yapı malzemeleri işine girdi. İstanbul’da ve Eskişehir’de (1938) şubeler açtı, Koç şirketlerini Koç Ticaret A.Ş.’nin altında topladı.

General Electric ile 1948 yılında yapılan anlaşma ile 1952 yılında açılan ampul fabrikasını yaptı. Koç 1950 yılında çok büyük bir adım atarak otomobil, ev aletleri, radyatör, elektronik cihazlar, tekstil üretimine başladı. Bozkurt Mensucat, Arçelik (1955), Demir Döküm (1954), Türkay, Aygaz (1962), Siemens ile ortak kablo fabrikası, Gazal, Türk Elektrik Endüstrisi gibi işletmeler kuruldu. Ayrıca traktör üretimine Fiat lisans altında başladı. Otomotiv sektöründe ilk girişim Koç tarafından tam ölçekli bir sanayi döndüştü. Ford Motor Company ile yapılan anlaşmadan sonra 1959 yılında kamyon montajına başlandı ve bugünün önde gelen otomotiv şirketi Otosan’ın kurulmasını sağladı. ilk yerel seri üretim araba Anadol 1966 yılında üretildikten sonra Türkiye’de ekonomik faaliyetlerini iyileştirilmek üzere Vehbi Koç FIAT ile anlaşarak Tofaş’ı kurdu ve ikinci yerli araç olan Murat’ı 1971 yılında üretti. Vehbi Koç’un başlattığı küçük kıvılcım sayesinde bugünkü büyük otomotiv sanayi ve yan sanayi firmaları kurulmuştur.

Vehbi Koç 1963 yılında tüm Koç şirketlerini Koç Holding çatısı altında toplayarak Türkiye’nin ekonomik hayatında önemli bir adım daha attı. Türkiye’de Holding dönemi Vehbi Koç’un attığı bu adımla başladı ve çok sayıda iş adamı bunu takip etti. Grup ayrıca, Fiat, Ford Motor Company, Yamaha ve Allianz gibi tanınmış şirketler ile uluslararası ortaklıkları bulunmaktadır.

76 yıllık kariyerinde 108 şirketten fazlası Koç Grup altında oluşturulmuştur. Gıda, perakende, finans, enerji, otomotiv, turizm ve teknoloji gibi farklı sektörlerde birçok şirket kurulmuştur. Koç Topluluğu yaklaşık 80.000 çalışan, 40 milyar $ ciro, 900 milyon $ ihracat ve yıllık 500-600 milyon $ dolar yatırım ile bugün, dünyanın en büyük 200 işletmesinden biridir.

Vehbi Koç sosyal faaliyetlere daha fazla zaman ayırabilmek için 1984 yılında emekli oldu. Oğlu Rahmi Koç, Koç Topluluğu şirketlerinin liderliğini devraldı.

Ödülleri
1987 yılında, Uluslararası Ticaret Odası Vehbi Koç’u “Yılın İşadamı” seçti ve plaketini Yeni Delhi’de dönemin Hindistan başbakanı Rajiv Gandhi’nin elinden aldı.

1994’te Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Boutros Boutros-Ghali kendisine, yaptığı katkılardan dolayı “Dünya Aile Planlama Ödülü” verdi.

Kitapları
Hayat Hikayem (My Life Story), 1973 (Türkçe ve İngilizce)
Hatıralarım, Görüşlerim, Öğütlerim (My Memories, Vision, Advice), 1987 (Türkçe ve İngilizce)

Hakkında Yazılan Kitaplar
Özel Arşivinden Belgeler ve Anılarıyla Vehbi Koç, Can Dündar, Doğan Kitapçılık 2006 ISBN 975-293-444-7
Özel Arşivinden Belgeler ve Anılarıyla Vehbi Koç 1961-1976 2. Cilt, Can Dündar, Yapı Kredi Yayınları 2008 ISBN 9750813832
İmparator, Erol Toy, May Yayınları 1973
Anılarımla Patronum Vehbi Koç, Can Kıraç, Doğan Kitapçılık, Eylül 1995