Attila İlhan Kimdir?

Attila İlhan Kimdir? Atilla İlhan 1925 yılında İzmir’in Menemen ilçesinde doğmuştur. Türk şair, romancı, düşünür, deneme yazarı, gazeteci, senarist ve eleştirmen. Aydın çalışmalarıyla Türk edebiyat ve düşünce dünyasına önemli katkıları olmuştur.

İzmir’de Karşıyaka Cumhuriyet İlkokulu ve Karşıyaka Ortaokulu’nu bitirdi. Atatürk Lisesi’ndeki öğrenciliği sırasında Türk Ceza Kanunu’nun 141. maddesine aykırı davrandığı gerekçesiyle tutuklandı ve okuldan uzaklaştırıldı. Danıştay kararıyla eğitimi sürdürme hakkını kazandı. İstanbul’da Işık Lisesi’nden mezun oldu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ndeki yüksek öğrenimini yarıda bıraktı.

6 yıl aralıklarla Paris’te yaşadı. Türkiye’ye döndü. Çeşitli gazete ve dergilerde çalıştı. Demokrat İzmir Gazetesi Genel Yayın Müdürlüğü ve Başyazarlığı’nı üstlendi. Ankara’da Bilgi Yayınevi Danışmanlığını yaptı.

Senaryolarında “Ali Kaptanoğlu” takma adını kullandı. Yeni Ortam, Dünya, Milliyet, Söz gazetelerinde köşe yazıları yazdı. Yelken ve Sanat Olayı dergilerini yönetti.

Hayatı
15 Haziran 1925’te İzmir, Menemen’de doğdu. İlk ve orta eğitiminin büyük bir bölümünü İzmir ve babasının işi dolayısıyla gittikleri farklı bölgelerde tamamladı. İzmir Atatürk Lisesi’nin birinci sınıfındayken mektuplaştığı bir kıza yazdığı Nazım Hikmet şiirleriyle yakalanmasıyla 1941 Şubat’ında, 16 yaşındayken tutuklandı ve okuldan uzaklaştırıldı. Üç hafta gözaltında kaldı. İki ay hapiste yattı. Türkiye’nin hiçbir yerinde okuyamayacağına dair bir belge verilince, eğitim hayatına ara vermek zorunda kaldı. Danıştay kararıyla, 1944 yılında okuma hakkını tekrar kazandı ve İstanbul Işık Lisesi’ne yazıldı. Lise son sınıftayken amcasının kendisinden habersiz katıldığı CHP Şiir Armağanında Cebbaroğlu Mehemmed şiiriyle ikincilik ödülünü pek çok ünlü şairi geride bırakarak aldı. 1946’da mezun oldu. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ne kaydoldu. Üniversite hayatının başarılı geçen yıllarında Yığın ve Gün gibi dergilerde ilk şiirleri yayımlanmaya başladı. 1948’de ilk şiir kitabı Duvar’ı kendi imkânlarıyla yayımladı.

İlk şiiri olan “Balıkçı Türküsü” 1941’de Yeni Edebiyat Dergisi’nde yayınlandı. “Nevin Yıldız” takma adıyla İstanbul, “Beteroğlu” takma adıyla Yücel dergilerinde şiirleri çıktı.

1946 CHP şiir yarışmasında “Cebbaroğlu Mehemmed” şiiriyle birincilik ödülü kazandı. Bu başarıdan sonra hızla tanınıp sevildi.

Genç, Yeni Nesil, Varlık, Aile, Yirminci Asır, Seçilmiş Hikayeler, Kaynak, Ufuklar, Mavi, Yeditepe, Dost, Yelken, Ataç, Yön, Milliyet Sanat, Sanat Olayı gibi dergilerde şiirleri, deneme ve eleştirileri yayınlandı. Türk edebiyatının önemli isimleri arasına girdi.

Garip Akımı ve İkinci Yeni şiirine karşı çıktı. Mavi ya da Maviciler adıyla tanınan toplumcu gerçekçi şiir akımını başlattı.

Şiire yeni bir ses düzeni, taşkın, coşkulu bir anlatım ve kendisine özgü bir duyarlılık getirdi. Sisler Bulvarı, Yağmur Kaçağı, Ben Sana Mecburum şiir kitaplarındaki şiirleriyle genç şair kuşağını etkiledi. Yasak Sevişmek, Elde Var Hüzün kitaplarındaki şiirlerinde divan şiiri ve şarkılardan da yararlandı.

İlk iki romanı Sokaktaki Adam ve Zenciler Birbirine Benzemez’den sonraki romanlarında tarihsel konulara ağırlık vermeye başladı. Bu tür romanlarında öz Türkçe akımına karşı çıktı.

Ölümü
Attilâ İlhan ilk kalp krizini 1985 yılında geçirdi. Bu tarihten sonra kardiyolojik sorunları devam eden İlhan’ın 2004’ten itibaren sağlık durumu daha da bozuldu. 10 Ekim 2005’te[4] İstanbul’daki evinde geçirdiği ikinci kalp krizi sonucu hayata veda ettiğinde 80 yaşındaydı.

2003 Sertel Demokrasi Ödülü’ne layık görülmüştür. 1946 CHP Şiir Yarışması İkinciliği, 1974 Türk Dil Kurumu Şiir Ödülü Tutuklunun Günlüğü ile, 1974 Yunus Nadi Roman Armağanı Sırtlan Payı ile, vefatından sonra 2007 yılında kurulan Attilâ İlhan Bilim Sanat Kültür Vakfı çalışmalarına devam etmektedir.

Film Senaryoları

• Yalnızlar Rıhtımı (1959)
• Ateşten Damla (1960)
• Şoför Nebahat (1960)
• Devlerin Öfkesi (1960)
• Rıfat Diye Biri (1962)
• Ver Elini İstanbul (1962)

TV Dizi-Film Senaryoları

• Paranın Kiri (1979)
• Sekiz Sütuna Manşet (1982)
• Kartallar Yüksek Uçar (1984)
• Yarın Artık Bugündür (1986)
• Yıldızlar Gece Büyür (1991-1992)
• Tele-Flaş (1992-1994)
• Baykuşların Saltanatı (2000)

Şiir Kitapları

• Duvar (1948, Attila İlhan kitabı) (1948)
• Sisler Bulvarı (1954)
• Yağmur Kaçağı (1955)
• Ben Sana Mecburum (1960)
• Bela Çiçeği (1962)
• Yasak Sevişmek (1968)
• Tutuklunun Günlüğü (1973)
• Böyle Bir Sevmek (1977)
• Elde Var Hüzün (1982)
• Korkunun Krallığı (1987)
• Ayrılık Sevdaya Dahil (1993)
• Kimi Sevsem Sensin (2002)

Şiir albümleri

• Ben Sana Mecburum (1999)
• Ne Kadınlar Sevdim (2001)
• An Gelir (2006)

Romanları

• Sokaktaki Adam (1953)
• Zenciler Birbirine Benzemez (1957)
• Kurtlar Sofrası (1963)
• Fena Halde Leman (1980)
• Haco Hanım Vay (1984)
• O Sarışın Kurt (2007)

Aynanın İçindekiler Serisi

• Bıçağın Ucu (1973)
• Sırtlan Payı (1974)
• Yaraya Tuz Basmak (1978)
• Dersaadet’te Sabah Ezanları (1981)
• O Karanlıkta Biz (1988)
• Allahın Süngüleri: Reis Paşa (2002)
• Gâzi Paşa (2005)

Öykü

• Yengecin Kıskacı (1999)

Gezi

• Abbas Yolcu (1957)

Anılar ve Acılar Serisi

• Hangi Sol (1970)
• Hangi Batı (1972)
• Hangi Seks (1976)
• Hangi Sağ (1980)
• Hangi Atatürk (1981)
• Hangi Edebiyat (1991)
• Hangi Laiklik (1995)
• Hangi Küreselleşme (1997)

Attilâ İlhan’ın Defteri Serisi

• Faşizmin Ayak Sesleri (1975)
• Gerçekçilik Savaşı (1980)
• Batı’nın Deli Gömleği (1981)
• “İkinci Yeni” Savaşı (1983)
• Sağım Solum Sobe (1985)
• Yanlış Kadınlar Yanlış Erkekler (1985)
• Ulusal Kültür Savaşı (1986)
• Sosyalizm Asıl Şimdi (1991)
• Aydınlar Savaşı (1991)
• Kadınlar Savaşı (1992)

Cumhuriyet söyleşileri

• Bir Sap Kırmızı Karanfil (1988)
• Ufkun Arkasını Görebilmek (1999)
• Sultan Galiyef – Avrasya’da Dolaşan Hayalet (2000)
• Dönek Bereketi (2002)
• Yıldız, Hilâl ve kalpak (2004)

Çevirileri

• Kanton’da İsyan (1967 , Andre Malraux)
• Umut (1968, Andre Malraux)
• Basel’in Çanları (1969, Louis Aragon)

Hakkında çıkan kitaplar

• Attilâ İlhan’ın Siyasal Düşüncesi: Türkiye’de Ulusalcılığın Kökenleri – Hakan Reyhan (2012) – Phoenix Yayınları
• Nâm-ı Diğer Kaptan, Attilâ İlhan’ı Dinledim – Selim İleri – İş Bankası yayınları (2002)
• Attilâ İlhanın Şiirlerinde Beyoğlu – Nuran Özlük (2011) – Başlık Yayın Grubu
• Mavi Adam, Attilâ İlhan’la söyleşiler – Zeynep Aliye (2001) – Bilgi Yayınevi
• Yalnız Şovalye Attilâ İlhan – Zeynep Ankara (1996) – Bilgi Yayınevi
• Şehir Filmleri: Attilâ İlhan – Nur Akalın (2006) – +1 Kitap
• Attilâ İlhan’a Edebiyat Dünyasından Mektuplar – Belgin Sarmaşık (2001) – Otopsi Yayınları
• Attilâ İlhan’la 1000 Saat – Erol Manisalı (2001) – Bilgi Yayınevi
• Attilâ İlhan’la Siyaset Güncesi – Erol Manisalı – Derin Yayınları
• Attilâ İlhan’la Hayatın İçinden – Erol Manisalı (2006) – Truva Yayınları
• Attilâ İlhan’la Akıp Giden Düşünceler – Erol Manisalı (2005) – Derin Yayınları
• Düşünceler: Attilâ İlhan’la Neler Tartıştık – Erol Manisalı (2002) – Gündoğan Yayınları
• Büyük Yolların Haydutu: Fotoğraflarla Attilâ İlhan’ın Yaşam Öyküsü – Öner Cirvaoğlu (1997) – Sel Yayıncılık
• Attilâ İlhan’da Kültür Sorunsalı – Gönülden Esemenli Söker (2002) – Bilgi Yayınevi
• Attila İlhan: Açtırma Kutuyu (46-83), Attila İlhan: Söyletme Kötüyü (83-87) – Belgin Sarmaşık (2004-2005) – Bilgi Yayınevi
• Şubat Yolcusu: Attilâ İlhan’ın Şiiri – Yakup Çelik (1998) – Akçağ Yayınları
• Bütün Kaleler Zaptedilmedi: Attilâ İlhan’la Birkaç Saat – Hulki Cevizoğlu (2004) – Ceviz Kabuğu Yayınları
• Batı’nın Maskesi Düşüyor: Attila İlhan’la Sohbet – Muharrem Bayraktar (2009) – AsyaŞafak Yayınları
• Toplumbilimsel Roman Çözümlemesi: Louis Aragon ve Attilâ İlhan – Yavuz Kızılçam (2005) – Ürün Yayınları
• An Gelir: Attilâ İlhan – Yakup Çelik (2011) – Küçükçekmece Belediyesi
• Attilâ İlhan Armağanı: “Kaptan’a Saygı ile” – Yakup Çelik (2006) – Kültür Bakanlığı